Giải phẫu bệnh là gì? Có phát hiện được ung thư không?

Giải phẫu bệnh hay Anatomical Pathology còn được gọi chính xác hơn là giải phẫu bệnh học, là nghiên cứu ảnh hưởng của bệnh tật lên các mô và cơ quan trong cơ thể. Do đó, giải phẫu bệnh có thể giúp chẩn đoán một số bệnh. Vậy giải phẫu bệnh là gì? Có phát hiện được ung thư không? Hãy cùng Endo Clinic tìm hiểu thêm thông tin qua bài viết dưới đây nhé!

Giải phẫu bệnh là gì?

Giải phẫu bệnh, gọi tắt là GPB, giúp xác định những bất thường thông qua việc phân tích mẫu mô và tế bào trong cơ thể để chẩn đoán bệnh. Trong đó, vai trò phổ biến nhất của giải phẫu bệnh là xác định và theo dõi các khối u hoặc ung thư. Ngoài ra, giải phẫu bệnh học cũng được ứng dụng trong việc chẩn đoán các rối loạn miễn dịch, nhiễm trùng hoặc các bệnh về gan và thận.^[1]

Giải phẫu bệnh hay giải phẫu bệnh học (Anatomical Pathology) khác với bệnh lý lâm sàng (Clinical pathology). Bệnh lý lâm sàng liên quan đến việc kiểm tra bằng các xét nghiệm quen thuộc với đại đa số người dân như xét nghiệm công thức máu, vi sinh, phân tích nước tiểu,… Còn giải phẫu bệnh học liên quan đến kiểm tra và chẩn đoán các mẫu phẫu thuật của bác sĩ chuyên khoa.^[2]

Có nhiều loại giải phẫu bệnh khác nhau, mỗi loại tập trung vào một đối tượng hoặc khu vực cụ thể trên cơ thể. Điển hình một số loại giải phẫu bệnh như hoá mô miễn dịch (Immunohistochemistry), bệnh học phân tử (Molecular pathology), mô bệnh học (Histopathology), tế bào học (Cytopathology),… Trong đó, hai phân loại chính và được ứng dụng phổ biến là mô bệnh học và tế bào học.

Mô bệnh học

Mô bệnh học là một phần quan trọng trong giải phẫu bệnh, nó liên quan đến việc kiểm tra dưới kính hiển vi các mẫu mô nguyên vẹn từ sinh thiết hoặc phẫu thuật.

Mô bệnh học là gì?

Mô bệnh học hay còn được gọi bằng thuật ngữ Histopathology là phân tích các mẫu mô được lấy từ cơ thể dưới kính hiển vi. Những mẫu mô này có thể lấy bằng kỹ thuật sinh thiết từ một bộ phận của cơ thể hoặc mẫu lấy từ toàn bộ cơ quan hay một phần cơ quan bị cắt bỏ trong quá trình phẫu thuật.

Thông thường, xét nghiệm mô bệnh học được dùng để chẩn đoán bệnh đa số dựa trên các mẫu mô sinh thiết như sinh thiết qua nội soi dạ dày, nội soi đại tràng hoặc sinh thiết bằng kim qua da.

Trong đó, việc lấy sinh thiết qua nội soi tiêu hoá như nội soi dạ dày hoặc nội soi đại tràng là rất phổ biến. Nếu phát trong quá trình nội soi phát hiện các bất thường như polyp hoặc khối u, bác sĩ có thể lấy sinh thiết và gửi đến phòng thí nghiệm để làm xét nghiệm mô bệnh học. Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán bệnh, đặc biệt là ung thư tiêu hoá như ung thư dạ dày, ung thư đại tràng.

Quy trình chuẩn bị mẫu mô

Quy trình chuẩn bị mẫu mô là bước khởi đầu cũng như đóng vai trò quan trọng trong các xét nghiệm mô bệnh học. Chuẩn bị mẫu mô tốt sẽ góp phần tạo nên các chẩn đoán chính xác, từ đó Bác sĩ có thể lập các phác đồ điều trị kịp thời cho bệnh nhân, giúp quá trình trị bệnh diễn ra hiệu quả.

Các cách chuẩn bị mẫu mô trong xét nghiệm mô bệnh học:

• Cố định bằng formalin và parafin (FFPE): Mẫu sinh thiết khi lấy ra khỏi cơ thể sẽ được đặt trong formalin để được cố định mô bằng các protein có liên kết ngang. Sau đó, mẫu mô trải qua một số phản ứng hóa học để chuẩn bị nhúng vào parafin. Khối parafin hỗ trợ cho việc cắt mẫu thành mảnh mỏng rồi nhuộm bằng thuốc nhuộm.
• Sinh thiết tức thì/ Chẩn đoán cắt lạnh (Frozen section): Cách này được dùng trong một số trường hợp cần ưu tiên về thời gian, điển hình là cần kết quả xét nghiệm ngay trong quá trình thực hiện phẫu thuật. Mô sẽ được đặt trong chất lỏng có chứa polyetylen rồi đặt trên một khối kim loại đã được làm lạnh. Khi chất lỏng cùng mẫu mô đông lại, kỹ thuật viên dùng máy cắt mẫu mô rồi nhuộm và kiểm tra.

Các kỹ thuật đặc biệt của mô bệnh học

Xét nghiệm mô bệnh học còn được hỗ trợ bởi một số kỹ thuật đặc biệt để hỗ trợ cho quá trình phân tích các mẫu mô trong phòng thí nghiệm. Nhờ việc ứng dụng các kỹ thuật đặc biệt của mô bệnh học, Bác sĩ dễ dàng đưa ra các chẩn đoán bệnh chính xác hơn.

Các kỹ thuật đặc biệt của mô bệnh học:

• Kỹ thuật nhuộm đặc biệt: Ngoài nhuộm bằng H&E (Hematoxylin và eosin) như thông thường, có một số chất nhuộm đặc biệt khác làm nổi chất các chất nhầy, vi sinh vật như nấm hoặc vi khuẩn hay protein. Tùy theo đặc trưng của một số bệnh sẽ lựa chọn chất nhuộm khác nhau để tăng khả năng chẩn đoán bệnh chính xác.
• Hoá mô miễn dịch: Kỹ thuật này sử dụng kháng thể để xác định các protein cụ thể trong mẫu mô. Các kháng thể này đặc hiệu với một số chất đánh dấu, các chất này có thể được nhìn thấy dưới kính hiển vi. Dựa vào những kháng thể đặc trưng liên quan đến một số bệnh, Bác sĩ dễ dàng chẩn đoán bệnh hơn.
• Kính hiển vi điện tử: Kính hiển vi này có độ phóng đại lớn hơn rất nhiều so với kính hiển vi tiêu chuẩn, nó sử dụng điện áp cao để tạo một chùm electron rộng hướng mẫu được nhuộm màu đặc biệt. Kính hiển vi điện tử được sử dụng trong một số trường hợp như chẩn đoán viêm cầu thận, bệnh phổi hoặc ung thư xâm lấn.
• Thử nghiệm di truyền và các kỹ thuật khác: Bất thường di truyền có thể gây ra một số bệnh. Các thử nghiệm di truyền liên quan đến tác động vào DNA và RNA được phân lập từ các mẫu mô như kỹ thuật lai huỳnh quang tại chỗ (FISH), kỹ thuật giải trình tự.

Tế bào học

Tế bào học hoặc Cytopathology là phương pháp nghiên cứu về các tế bào trong chẩn đoán bệnh và là một phần của giải phẫu bệnh học (Anatomic pathology).

Tế bào học là gì?

Tế bào học hay còn biết đến với thuật ngữ Cytopathology liên quan đến việc nghiên cứu các tế bào từ mô hoặc các chất lỏng của cơ thể để đưa ra các chẩn đoán bệnh.

Xét nghiệm tế bào học được thực hiện bằng cách kỹ thuật viên sẽ kiểm tra các đặc điểm bất thường của tế bào thông qua việc quan sát các mẫu tế bào này dưới kính hiển vi. Cụ thể, dịch hoặc mô được lấy từ bệnh nhân sẽ được đặt lên phiến kính, nhuộm màu và quan sát một số đặc điểm như số lượng tế bào, loại tế bào, cách sắp xếp tế bào,…. Từ đó xác định khả năng mắc bệnh và để đưa ra chẩn đoán hoặc đề nghị thêm một vài xét nghiệm khác.

Xét nghiệm tế bào học được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực và chẩn đoán nhiều loại bệnh khác nhau nhưng trong đó, phổ biến nhất vẫn là sàng lọc và chẩn đoán ung thư.^[3]

Các kỹ thuật của tế bào học

Xét nghiệm tế bào học có thể được sử dụng bằng nhiều kỹ thuật khác nhau, tùy theo mục đích xét nghiệm và tình trạng bệnh nhân mà Bác sĩ sẽ đưa ra các chỉ định khác nhau.

Các kỹ thuật của tế bào học:

• Tẩy tế bào học: Kỹ thuật này dùng để phân tích các tế bào bị bong ra khỏi cơ thể (tế bào chết). Ứng dụng phổ biến của kỹ thuật này là xét nghiệm kiểm tra phết tế bào cổ tử cung (PAP), ít gặp hơn là xét nghiệm các mẫu từ dịch não tuỷ, khoang bụng, bàng quang tiết niệu.
• Chọc hút bằng kim nhỏ (FNA): Đây là kỹ thuật thường áp dụng trong các mẫu chất lỏng hoặc mảnh mô nhỏ rất nhỏ. FNA thường dùng để đánh giá sự xuất hiện của loại tế bào bình thường hay bất thường. Trong một số trường hợp, Bác sĩ có thể yêu cầu kèm theo xét nghiệm hình ảnh như siêu âm hoặc chụp CT.
• Các kỹ thuật đặc biệt: Điển hình là phương pháp tế bào học dòng chảy. Kỹ thuật này thường dùng trong chẩn đoán ung thư tế bào máu (đặc biệt là bệnh bạch cầu và u lympho).

Vai trò của giải phẫu bệnh

Giải phẫu bệnh học thường gọi là giải phẫu bệnh bao gồm các xét nghiệm hỗ trợ Bác sĩ có những mô tả bệnh rõ ràng, từ đó đưa đến các chẩn đoán bệnh chính xác. Vì vậy, vai trò của giải phẫu bệnh là rất quan trọng và có ảnh hưởng lớn đến quá trình phát hiện, chữa trị cho bệnh nhân.

Vai trò của giải phẫu bệnh:

• Phát hiện ung thư sớm: Nhờ vào việc quan sát mẫu mô và tế bào, kỹ thuật viên dễ dàng phát hiện những phần tử bất thường từ rất sớm, góp phần trong việc phát hiện ung thư. Điển hình như việc sinh thiết polyp trong nội soi đại tràng, đây là bước quan trọng trong việc phát hiện sớm ung thư đại tràng.
• Đưa ra chẩn đoán chính xác: Giải phẫu bệnh phân tích mẫu mô và tế bào dưới kính hiển vi nên sẽ quan sát rõ hơn về các thay đổi ở cấp độ phân tử. Điều này góp phần giúp Bác sĩ có những chẩn đoán chính xác.
• Nghiên cứu: Giải phẫu bệnh phân tích các mẫu ở cấp độ phân tử nên có thể cung cấp chi tiết về sự thay đổi của tế bào trong quá trình bị bệnh. Từ đó, các nhà nghiên cứu có thể tìm hiểu về nguyên nhân gây bệnh cũng như phát triển các phương pháp điều trị bệnh.

Phục vụ pháp y: Giải phẫu bệnh cũng được ứng dụng trong khám nghiệm tử thi. Thông qua việc xác định mẫu mô và một số chất lỏng đặc trưng từ thi thể, Bác sĩ có thể xác định được nguyên nhân tử vong.^[4]

Cách đọc kết quả giải phẫu bệnh

Kết quả giải phẫu bệnh nên được đọc và thảo luận với Bác sĩ để được kết quả chính xác và hiểu nhất vì nó bao gồm nhiều thuật ngữ chuyên môn. Một kết quả giải phẫu bệnh thường có năm phần chính: thông tin về mẫu xét nghiệm, chẩn đoán, mô tả tổng thể, những phát hiện bằng kính hiển vi và nhận xét của Bác sĩ.

Các mục trong kết quả giải phẫu bệnh:

• Thông tin về mẫu xét nghiệm: Thông tin chi tiết mô hoặc cơ quan liên quan khi lấy mẫu, nơi lấy mẫu, cách thức lấy mẫu.
• Chẩn đoán: Các phát hiện cũng như chẩn đoán bệnh của Bác sĩ.
• Mô tả tổng thể: Mô tả ngắn gọn các đặc điểm nhìn thấy từ mẫu xét nghiệm bằng mắt thường.
• Những phát hiện bằng kính hiển vi: Mô tả chi tiết hơn về mẫu mô, có thể mô tả đặc điểm cụ thể của khối u (nếu có) như tình trạng xâm lấn, cấp độ tế bào, giai đoạn của khối u,…
• Nhận xét: Một số kết luận và nhận xét chung của Bác sĩ về kết quả giải phẫu bệnh.

Tuỳ vào mỗi cơ sở y tế và chỉ định xét nghiệm cũng như loại mô được kiểm tra mà bảng kết quả giải phẫu bệnh có thể thay đổi hoặc bổ sung thêm một vài thông tin khác.

Xét nghiệm mô bệnh học bao nhiêu tiền?

Xét nghiệm mô bệnh học là một xét nghiệm phổ biến nên có nhiều cơ sở y tế tại thành phố Hồ Chí Minh đang cung cấp dịch vụ này.

Tại Endo Clinic hiện nay cũng có cung cấp dịch vụ xét nghiệm mô bệnh học.

Xét nghiệm mô bệnh học có thể là dịch vụ phát sinh nếu như phát hiện bất thường trong quá trình nội soi tiêu hoá như nội soi dạ dày hoặc nội soi đại tràng. Lúc này, xét nghiệm mô bệnh học dùng để kiểm tra các tổn thương tiền ung thư hoặc tầm soát ung thư dạ dày, tầm soát ung thư đại tràng.

Giá xét nghiệm mô bệnh học tại Endo Clinic là 395.000 VNĐ.

Lưu ý, mức giá đề cập ở trên được cập nhật mới nhất tới ngày 23/02/2024. Để tham khảo mức giá chính xác của dịch vụ xét nghiệm mô bệnh học và giá tầm soát ung thư đại tràng, Quý khách hàng hãy nhấn vào: Bảng giá xét nghiệm.

Trên đây là những thông tin để giải đáp cho câu hỏi “Giải phẫu bệnh là gì? Có phát hiện được ung thư không?”. Nếu Quý khách thấy bài viết này hữu ích thì hãy để lại bình luận và chia sẻ rộng rãi nhé!

Câu hỏi thường gặp

Tài liệu tham khảo

[1] “Anatomic Pathology: What It Is and How It Works.” Testing.com, 22 Feb. 2022,
www.testing.com/articles/anatomic-pathology/.

[2] “Anatomical pathology.” Wikipedia, Wikimedia Foundation, 22 Mar. 2023,
en.wikipedia.org/wiki/Anatomical_pathology.

[3] “Cytology.” Cleveland Clinic, Cleveland Clinic Foundation, 2023,
my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/21714-cytology.

[4] Bortz, Kristen. “Forensic Testing: How It Works and What It Reveals.” Testing.com, 14 Jan. 2022, www.testing.com/articles/forensic-testing/.